عفونت پلک: علل، علائم و درمان
عفونت پلک یکی از بیماری‌های شایع چشمی است که می‌تواند باعث ناراحتی قابل فرد شود وکیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت که به نام‌های مختلفی از جمله بلفاریت (Blepharitis) یا گل مژه (Stye) نیز شناخته می‌شود، معمولاً ناشی از عوامل باکتریایی، ویروسی یا قارچی است و با علائمی همچون قرمزی، خارش، تورم و درد پلک همراه است. آشنایی با علت‌های این بیماری، شناخت به‌موقع علائم و آگاهی از روش‌های درمانی مناسب برای مقابله با عفونت پلک ضروری است تا از بروز عوارض جدی‌تر چشمی جلوگیری شود و به حفظ سلامت بینایی کمک کند. در این مقاله به بررسی کامل عفونت پلک: علل، علائم و درمان می‌پردازیم.
علل شایع عفونت پلک
عفونت پلک می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که هر کدام از آن‌ها روش های درمانی خاص خود را دارد. شناخت این علل به پیشگیری و مدیریت بهتر این وضعیت کمک می‌کند.
باکتری‌ها و ویروس‌ها
شایع‌ترین و مهم‌ترین عامل عفونت پلک، باکتری‌ها هستند، به‌ویژه استافیلوکوک اورئوس (Staphylococcus aureus) که به طور طبیعی روی پوست زندگی می‌کند. این باکتری‌ها می‌توانند باعث بلفاریت قدامی (جلوی پلک) و همچنین گل مژه شوند. ویروس‌ها نیز، مانند ویروس هرپس سیمپلکس، می‌توانند منجر به عفونت‌های پلکی شوند که معمولاً با تاول‌های کوچک و دردناک همراه هستند.
بلفاریت (التهاب مزمن پلک)
بلفاریت یک التهاب مزمن چشمی است که اغلب عودکننده بوده و می‌تواند به دلیل تولید بیش از حد چربی توسط غدد میبومین (غدد چربی در لبه پلک) یا فعالیت باکتری‌ها در این ناحیه باشد. در ابتدا این وضعیت معمولا به صورت غیر عفونی است، ولی محیط مناسبی را برای رشد باکتری‌ها و تبدیل شدن به عفونت پلک ایجاد می‌کند. بلفاریت می‌تواند به دو نوع اصلی بلفاریت قدامی (محل رویش مژه‌ها) و بلفاریت خلفی (ناشی از اختلال در غدد میبومین) تقسیم شود که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
گل مژه و شالازیون
گل مژه (استای) عفونت حاد غدد چربی پلک بوده که به صورت یک توده قرمز، دردناک و متورم در لبه پلک ایجاد می‌شود. این حالت معمولاً توسط باکتری‌ها به وجود می‌آید. شالازیون (کیست میبومین) نیز توده‌ای سفت و بدون درد است که بیشتر به دلیل التهاب یا انسداد غده میبومین رخ می‌دهد و می‌تواند نتیجه یک گل مژه درمان نشده باشد. اگرچه شالازیون ذاتاً یک عفونت نیست، اما در برخی موارد می‌تواند به عفونت پلک ثانویه منجر شود.
بیشتر بخوانید: چگونگی بهداشت لنز و عینک
علائم و نشانه‌های عفونت پلک
تشخیص به موقع عفونت پلک بر اساس علائم آن بسیار مهم است. این علائم می‌توانند متفاوت باشند، اما برخی از نشانه‌های رایج عبارتند از:
علائم ظاهری
- قرمزی و تورم پلک‌ها: این یکی از بارزترین نشانه‌های التهاب پلک است.
- پوسته‌پوسته شدن و چسبندگی مژه‌ها: به‌خصوص در صبح‌ها زمانی که از خواب بیدار می‌شوید، ممکن است ترشحات خشک شده روی مژه‌هایتان ببینید.
- خروج ترشحات: ممکن است ترشحات چرکی یا مخاطی از پلک خارج شود.
- تشکیل توده یا جوش: در موارد گل مژه یا آبسه، ممکن است یک توده قرمز و دردناک قابل لمس باشد.
علائم حسی
- خارش و سوزش چشم: احساس ناراحتی و تحریک در چشم‌ها.
- درد: احساس درد بخصوص در لمس در محل ضایعه وجود دارد.
- احساس وجود جسم خارجی در چشم: انگار که چیزی در چشم رفته است.
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا): نگاه کردن به نور شدید می‌تواند باعث درد یا ناراحتی شود.
- اشک‌ریزش بیش از حد: چشم‌ها ممکن است بیشتر از حد معمول آبریزش داشته باشند.
- تاری دید موقت: به‌خصوص در مواردی که ترشحات روی قرنیه پخش شده باشند.
انواع عفونت‌های پلک
همان‌طور که گفته شد، عفونت پلک می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند:
بلفاریت
بلفاریت همان التهاب مزمن پلک است که می‌تواند عفونی یا غیرعفونی باشد. نوع قدامی آن معمولا با جمع شدن باکتری‌ها و پوسته‌ها در پایه مژه‌ها همراه است، در حالی که بلفاریت خلفی از اختلال عملکرد غدد میبومین و ترشح بیش از حد چربی است که می‌تواند به انسداد و التهاب منجر شود. بلفاریت مزمن می‌تواند زمینه‌ساز عفونت‌های پی در پی باشد.
گل مژه (Stye)
گل مژه عفونت حاد یکی از غدد چربی (غدد زایس یا مول) در ریشه مژه‌ها یا غدد میبومین داخل پلک است. اغلب به صورت یک توده کوچک و دردناک شبیه جوش دیده می‌شود و دلیل اصلی آن باکتری استافیلوکوک است.
شالازیون (Chalazion)
شالازیون توده‌ای بدون درد بوده که در اثر انسداد و التهاب غیرعفونی غده میبومین تشکیل می‌شود. این توده می‌تواند نتیجه یک گل مژه درمان‌نشده یا التهاب مزمن باشد و در برخی موارد نادر، می‌تواند دچار عفونت ثانویه شود.
سلولیت پره‌اوربیتال
سلولیت پره‌اوربیتال یک عفونت جدی‌تر بوده که شامل بافت‌های نرم اطراف چشم می‌شود، اما خود کره چشم را درگیر نمی‌کند. اغلب به دلیل گسترش عفونت از سینوس‌ها یا یک زخم پوستی است و نیاز به درمان فوری آنتی‌بیوتیکی دارد. از علائم آن می‌توان به تورم، قرمزی و درد شدید اشاره کرد.
تشخیص عفونت پلک
عفونت پلک بیشتر توسط چشم‌پزشک یا پزشک عمومی تشخیص داده می‌شود. پزشک با معاینه دقیق پلک‌ها، لبه مژه‌ها و غدد چربی، و همچنین بررسی علائم بیمار، می‌تواند نوع و شدت عفونت را تعیین کند. در بعضی مواقع ممکن است برای شناسایی دقیق عامل بیماری، نمونه‌برداری از ترشحات پلک برای کشت میکروبی صورت گیرد.
بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد درمان ناخنک
3 روش درمان عفونت پلک
درمان عفونت پلک بستگی به علت و شدت آن دارد. هدف اصلی، کنترل عفونت، کاهش التهاب و تسکین علائم می‌باشد.
1- مراقبت‌های خانگی و بهداشتی
کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم و مرطوب روی پلک‌ها به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه، ۳ تا ۴ بار در روز، می‌تواند به شل شدن پوسته‌ها و ترشحات، باز شدن غدد چربی و کاهش التهاب کمک کند. این روش برای گل مژه و شالازیون بسیار مؤثر است.
شستشوی پلک: تمیز کردن ملایم لبه پلک‌ها با شامپو بچه رقیق شده یا محلول‌های مخصوص شستشوی پلک که توسط پزشک توصیه می‌شود، به حذف پوسته‌ها و باکتری‌ها کمک می‌کند. این کار باید با دقت و با یک پد پنبه‌ای یا گوش پاک‌کن تمیز انجام شود.
پرهیز از آرایش چشم: در دوران عفونت، از لوازم آرایشی چشم مانند ریمل و خط چشم استفاده نکنید تا بتوانید از تشدید عفونت یا انتقال آن جلوگیری کنید.
2- درمان‌های دارویی
قطره‌ها و پمادهای آنتی‌بیوتیک: در موارد عفونت باکتریایی، پزشک ممکن است قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک موضعی مانند اریترومایسین، تتراسایکلین یا آزیترومایسین تجویز کند تا باکتری‌ها را از بین ببرد.
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی: در عفونت‌های شدیدتر، به‌ویژه در موارد سلولیت پره‌اوربیتال یا بلفاریت مزمن که به درمان موضعی پاسخ نمی‌دهند، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی تجویز می‌شوند.
قطره‌های ضدالتهاب: در صورت وجود التهاب شدید، ممکن است قطره‌های چشمی استروئیدی برای کاهش تورم و قرمزی تجویز شوند، اما باید تحت نظر پزشک و برای مدت محدود استفاده شوند.
3- اقدامات پزشکی
درناژ جراحی: در مواردی که گل مژه یا شالازیون بزرگ شده و به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند، پزشک ممکن است نیاز به درناژ (تخلیه) جراحی آن را ببیند. این یک عمل سرپایی کوچک است که تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
تزریق استروئید: در برخی شالازیون‌های مزمن و مقاوم به درمان، تزریق مستقیم کورتیکواستروئید به توده می‌تواند به کاهش التهاب و کوچک شدن آن کمک کند.
5 راهکار برای پیشگیری از عفونت پلک
برای پیشگیری عفونت پلک، رعایت بهداشت چشم و پلک بسیار مهم است:
- رعایت بهداشت فردی: دست‌های خود را به طور مرتب بشویید، مخصوصا قبل از لمس چشم‌ها.
- شستشوی منظم پلک: اگر مستعد بلفاریت هستید، شستشوی روزانه پلک‌ها با شامپو بچه رقیق شده یا پاک‌کننده‌های مخصوص توصیه می‌شود.
- جایگزینی لوازم آرایشی چشم: هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار لوازم آرایش چشم خود را تعویض کنید تا از تجمع باکتری‌ها جلوگیری شود.
- اجتناب از به اشتراک گذاشتن لوازم آرایشی: لوازم آرایشی چشم خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: کنترل بیماری‌هایی مانند روزاسه یا درماتیت سبوره‌ای که می‌توانند به بلفاریت منجر شوند.
نتیجه‌گیری
عفونت پلک، یک وضعیت قابل درمان است، اما بسیار ناراحت‌کننده می‌باشد و در صورت عدم درمان صحیح، منجر به عوارض جدی‌تر می‌شود. شناخت علائمی چون قرمزی، تورم، خارش و ترشحات چشمی و مراجعه به‌موقع به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب ضروری است. با رعایت بهداشت پلک، استفاده از کمپرس گرم و داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌توان به مدیریت و بهبود این وضعیت کمک کرد. پیشگیری از طریق رعایت بهداشت دست‌ها و چشم‌ها، و جایگزینی منظم لوازم آرایشی چشم نیز نقش اساسی در کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های پلکی دارد. به یاد داشته باشید، سلامت چشم‌ها سرمایه‌ای ارزشمند است و در صورت هرگونه نگرانی باید به متخصص چشم‌پزشک مراجعه شود.
سوالات متداول
۱. آیا عفونت پلک مسری است؟ بله، برخی از انواع عفونت پلک مانند گل مژه که توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شوند، می‌توانند در صورت تماس مستقیم مسری باشند. بنابراین رعایت بهداشت فردی بسیار مهم است.
۲. آیا کمپرس گرم واقعا کمک می‌کند؟ بله، کمپرس گرم یکی از مؤثرترین درمان‌های خانگی برای عفونت پلک است؛ زیرا به کاهش التهاب، شل شدن پوسته‌ها و باز شدن غدد چربی کمک می‌کند.
۳. چه زمانی باید برای عفونت پلک به پزشک مراجعه کنم؟ اگر علائم عفونت پلک پس از چند روز مراقبت خانگی بهبود نیافت، بدتر شد، یا با درد شدید، تاری دید، تورم شدید یا تب همراه بود، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
۴. تفاوت بلفاریت با گل مژه چیست؟ بلفاریت یک التهاب مزمن پلک است که می‌تواند منجر به عفونت شود، در حالی که گل مژه عفونت حاد یک غده چربی در لبه پلک است که معمولاً به صورت یک توده دردناک ظاهر می‌شود.
۵. آیا استفاده از لنز تماسی در زمان عفونت پلک مجاز است؟ خیر، در زمان عفونت پلک باید از استفاده از لنزهای تماسی خودداری شود تا از تشدید عفونت یا آسیب به چشم جلوگیری شود. پس از بهبود کامل، با مشورت پزشک می‌توانید دوباره از لنز استفاده کنید.
