خشکی چشم

خشکی چشم می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد، از جمله قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض صفحه نمایش، استفاده از لنزهای تماسی، شرایط محیطی خشک یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و سندرم شوگرن. از جمله رایج‌ترین علائم این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوزش چشم
• خارش چشم
• احساس جسم خارجی در چشم
• قرمزی چشم
• احساس سنگینی چشم
• تمایل به بستن چشم ها
• احساس وجود شن ریزه یا خرده شیشه در چشم
• تاری دید گهگاهی در طول روز
• حساسیت به نور
• اشک آلود بودن چشم‌ها
• سختی رانندگی در شب
• سختی استفاده از لنز‌های تماسی

خشکی چشم یک مشکل رایج است که بسیاری از افراد در طول زندگی آن را تجربه می‌کنند. زمانی که اشک چشم به اندازه کافی نتواند روی قرنیه و چشم را مرطوب نگه دارد خشکی چشم اتفاق می‌افتد. این مشکل به دو دلیل کلی تولید ناکافی اشک یا تبخیر سریع اشک از سطح قرنیه ایجاد می‌شود. دلایل ایجاد خشکی چشم متفاوت هستند این بیماری می‌تواند منشا بیماری‌های دیگر باشد یا به دلیل شرایط دیگری ایجاد شود و به همین دلیل تشخیص و یافتن علت اصلی خشکی چشم نیاز به بررسی جامع توسط چشم پزشک دارد. از این رو خشکی چشم یک بیماری چندعاملی به معنای دخیل بودن چند عامل در نظر گرفته می‌شود.

اشک چشم از سه قسمت تشکیل می‌شود:

• قسمت آبی اشک که لایه میانی را تشکیل می‌دهد. این قسمت توسط غدد لاکریمال چشم تولید می‌شود. این غده در قسمت بیرونی و بالایی هر چشم قرار دارد و اشک تولید می‌کند و توسط مجرای لاکریمال اشک تولید شده را وارد چشم می‌کند.

• قسمت چربی اشک توسط غدد میبومین تولید می‌شود. این غدد در لبه پلک‌ها قرار دارند و چربی تولید می‌کنند. قسمت چربی اشک لایه خارجی محسوب می‌شود و مانع از تبخیر سریع اشک می‌شود.

• قسمت موکوس لایه اشکی داخلی‌ترین لایه اشک است. این لایه توسط ملتحمه یا قسمت سفید رنگ چشم تولید می‌شود. این لایه باعث اتصال اشک به چشم می‌شود که مانند چسب عمل می‌کند و کمک می‌کند اشک روی سطح قرنیه بچسبد.

اختلال در عملکرد یا تولید هر کدام از این لایه‌ها باعث خشکی چشم می‌شود. در صورتی که اختلال در تولید اشک ایجاد شود یا به دلیل مسدود شدن مجرای غدد اشکی، اشک نتواند وارد سطح چشم شود قسمت آبی اشک کم می‌شود و خشکی چشم ایجاد می‌شود. همانطور که گفتیم لایه چربی در اشک مانع از تبخیر زودهنگام اشک می‌شود پس اختلال در تولید لایه چربی اشک که ممکن است به دلیل عوامل متفاوتی رخ دهد (از جمله اختلال در غدد میبومین یا بسته شدن مجاری عبور این چربی به روی سطح چشم) باعث خشکی چشم می‌شود. اختلال در تولید موکوس چشم نیز به نوبه خود باعث سر خوردن سریع اشک از روی چشم می‌شود و درنتیجه اشک نمی‌تواند روی چشم بماند و چشم را مرطوب نگه دارد.

آیا خشکی چشم بیماری است؟

خشکی چشم در ابتدا با علائم گفته شده شروع می‌شود و اگر درمان نشود، می‌تواند به بیماری مشکل‌سازی تبدیل شود. خشکی چشم یک بیماری بسیار شایع و از بسیار خفیف تا بسیار شدید می‌تواند پیش رود پس درمان زودهنگام بسیار مهم است.

عوامل ایجاد خشکی چشم

عواملی که باعث این بیماری می‌شوند متفاوت هستند. از جمله :

• افزایش سن: با افزایش سن تولید اشک و فعالیت غدد چربی لبه پلک‌ها کمتر می‌شود.

• بیماری‌های سیستمیک یا خود ایمنی: بیماری‌هایی که به طور کلی باعث خشکی مخاطات بدن می‌شوند می‌توانند بر روی چشم نیز اثر بگذارند و خشکی چشم ایجاد کنند. بیماری‌هایی از قبیل لوپوس، روماتیسم مفصلی، اسکلرودرمی، پیوند‌های مختلف بافت، سارکوئیدوز، شوگرن، آلرژی‌های چشمی، کمبود ویتامین آ و مشکلات تیروئیدی و دیابت. همچنین برخی سندرم‌های که مخاطات بدن را از بین می‌برند مانند سندرم استیونس جانسون

• آسیب‌های چشمی: تروما‌ها یا آسیب‌هایی که به چشم وارد می‌شوند می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند.

• مصرف داروهای خاص: مصرف برخی از داروها روی خشکی چشم تاثیر به سزایی دارند. داروهای آنتی هیستامین، داروهای درمان پارکینسون، پیشگیری از بارداری، فشار خون، آکنه و همچنین داروهای ضد اضطراب و هورمون تراپی همگی در ایجاد خشکی چشم نقش دارند.

• افزایش حساسیت عصب‌های قرنیه : حساس کردن اعصاب روی سطح قرنیه با استفاده مداوم از لنز‌های تماسی رخ می‌دهد و باعث خشکی چشم می‌شوند.

• جراحی‌های روی سطح قرنیه: اعمال جراحی لیزیک جهت حذف عینک و برطرف کردن عیوب انکساری چشم می‌تواند باعث خشکی چشم شود. البته توجه داشته باشید که این خشکی چشم معمولا موقتی است و با استفاده منظم از قطره‌های چشمی برطرف می‌شود.

• شرایط آب و هوایی نامناسب: شرایط آب و هوایی نامناسب مانند باد شدید، وجود گرد و خاک، آلودگی هوا و وجود دود در محیط زندگی یا کار.

• کم پلک زدن: در شرایطی که در حال انجام کار‌هایی هستید که نیاز به دقت زیاد دارد مانند رانندگی، مطالعه یا کار کردن با مانیتور و کامپیوتر ناخودآگاه کمترپلک می‌زنید. در بیماری‌های مانند پارکینسون نیز این اتفاق می‌افتد.

• بیماری‌های پلک: در بیماری اکتروپیون که برگشتن پلک چشم به بیرون چشم است و اینتروپیون که برگشتن پلک به داخل چشم است خشکی چشم اتفاق می‌افتد. همچنین باز مانندن پلک‌ها بدلیل جراحی یا آسیب عصبی می‌توانند خشکی چشم شدید ایجاد کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به خشکی چشم هستند؟

علاوه بر موارد گفته شده، در برخی از افراد احتمال ابتلا به خشکی چشم بیشتر است:

• افراد بالای 50 سال
• خانم‌ها: در خانم‌ها به علت بروز تغییرات هورمونی بیشتر و مصرف داروهای پیشگیری از بارداری و مونوپوز (یائسگی) اشک کمتری تولید می‌شود و در نتیجه احتمال ابتلا به خشکی چشم در این جنس بیشتر از مردان است.

افرادی که دچار خشکی چشم می‌شوند ممکن است درجات شدیدی از این بیماری را تجربه کنند مشکلاتی مانند عفونت‌های چشمی، آسیب سطح قرنیه که به صورت زخم یا خراش قرنیه ممکن است ایجاد شود و یه طور کلی کیفیت زندگی پایین می‌آید.

درمان خشکی چشم

خشکی چشم مانند سایر بیماری‌ها نیازمند دقت، توجه و انتخاب درمان مناسب است. خشکی چشم یک بیماری مزمن است و همانطور که به آرامی ایجاد می‌شود به آرامی نیز بهبود پیدا می‌کند و نیازمند صبر و مصرف طولانی مدت قطره‌ها و دارو‌های تجویز شده است.
درمان خشکی چشم با توجه به شدت بیماری تعیین می‌شود.

• افزایش اشک چشم از طریق استفاده از قطره‌های چشمی اولین اقدام در درمان خشکی چشم است. قطره‌های اشک مصنوعی به مرطوب نگه داشتن چشم‌ها کمک می‌کند و از این طریق اشک بیشتری در طول روز در چشم وجود دارد.

• نگه داشتن بیشتر اشک در چشم به وسیله مسدود کردن مجاری خروج اشک از چشم یک راه دیگر برای بیشتر مرطوب نگه داشتن چشم است. این کار با استفاده از قرار دادن پلاک‌هایی در مجرای اشکی انجام می‌شود. این پلاک‌ها را می‌توان به طور موقت گذاشت و بعدا قابل برداشتن هستند. در موارد شدیدتر خشکی چشم ممکن است مجرای خروج اشک در اتاق عمل بصورت دایمی بسته شود.
• استفاده از قطره‌هایی که تولید اشک را در چشم افزایش دهند.

• استفاده از قطره‌های کاهش دهنده التهاب چشم در موارد متوسط و شدید خشکی چشم ضروی است.

• استفاده از کمپرس گرم و ماساژ لبه پلک‌ها به خروج بهتر و راحت‌تر چربی‌های لبه پلک کمک می‌کند.

• شستشوی مداوم پلک‌ها زیرا که تجمع آلودگی و چربی روی لبه پلک‌ها به خشکی چشم می‌تواند منجر شود.

یکی از درمان‌های جدید در این بیماری استفاده از روش IPL است.

IPL( Intense pulsed light ) آی پی ال

درمان IPL از جدید‌ترین متد‌های درمانی در حوزه خشکی چشم است. در این روش پالس‌هایی از امواج نوری، بر روی شبکه عصبی و عروقی پلک‌ها اثر می‌گذارد و باعث بهبود غدد چربی لبه پلک می‌شود. درمان آی پی ال در ۳-۴ جلسه انجام می‌شود و بسته به نظر چشم پزشک و پاسخ دهی بیمار به درمان ممکن است نیاز به تکرار در ماه‌های بعد داشته باشد.

Thermal pulsation therapy

این روش با استفاده از یک دستگاه انجام می‌شود و لبه پلک‌ها را به آرامی ماساژ می‌دهد و گرم می‌کند. به این ترتیب چربی‌هایی که دهانه غدد میبومین را مسدود کرده‌اند خارج می‌شوند.

در سیر درمان خشکی چشم ممکن است گاهی نیاز به استفاده از لنز‌های درمانی باشد. این لنز‌های تحت عنوان لنز پانسمان شناخته می‌شوند و ممکن است در طول مدتی بین چند روز تا حداکثر یک ماه بسته به نظر چشم پزشک شما بر روی قرنیه قرار داده شود.

در درمان خشکی چشم مسیر ممکن است طولانی و استرس زا باشد. اما مهم این است که ادامه دادن درمان قطعا از بروز علائم خشکی چشم بیشتر جلوگیری می‌کند و کمک بسیاری به شما می‌کند پس حتی اگر درمان طولانی شد و علائم بهبودی به آرامی ظاهر شد دست از این مسیر برندارید چرا که ممکن است در صورت نصفه رها کردن درمان خشکی چشم با شدت بیشتری بروز پیدا کند. سبک زندگی درست، تغذیه سالم و ورزش منظم در درمان شما کمک بسزایی خواهد کرد.

یکی از عوامل ایجاد‌کننده خشکی چشم، افسردگی و اضطراب است. مساله ایی که این روزها بسیاری از افراد به نحوی با آن در ارتباط هستند و گاهی نمی‌توان مانع آن شد اما درمان موارد شدید‌تر افسردگی و اضطراب در کاهش علائم خشکی چشم بسیار موثر است. عملا بدون درمان افسردگی و اضطراب درمان خشکی چشم موفق نخواهد بود.

استفاده از عینک‌های آفتابی مناسب و محافظت‌کننده در برابر نور UV، استفاده منظم و روتین از قطره‌های اشک مصنوعی، عدم استفاده از سیگار و کمتر قرار گرفتن در معرض دود، گرد و خاک زیاد همچنین در مقابل باد مستقیم کولر و بخاری یا آتش بسیار در روند پیشگیری از خشکی چشم موثر هستند.

استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی با نگهدارنده برای مصرف تا 4 بار در روز می‌توانند مفید باشند اما بیشتر از این مقدار استفاده در روز ممکن است باعث تحریک شدن چشم شود و بهتر است در صورت استفاده بیشتر از قطره اشک مصنوعی بدون نگهدارنده استفاده شود. به طور کلی احتمال بروز آلودگی در قطره‌های دارای نگهدارنده که حجم بیشتری دارند و برای استفاده حدود یک ماهه هستند و در هربار استفاده درب آن‌ها باز و بسته می‌شوند بیشتر است. استفاده از ژل‌های داخل چشمی به دلیل آن که باعث مه‌آلود شدن موقتی دید می‌شوند بهتر است قبل از خواب و یا در زمان استراحت استفاده شوند. در طول روز و خارج از منزل بیشتر از قطره اشک مصنوعی استفاده شود.

از جمله اقدامات بسیار موثر خانگی گرم کردن چشم با کمپرس گرم و ماساژ لبه پلک می‌باشد که توسط چشم پزشک آموزش داده می‌شود.

در پایان این مقاله امیدواریم با راهکارهای گفته شده و رعایت این نکات از بروز خشکی چشم جلوگیری کنید اما در صورت بروز خشکی چشم درمان وجود دارد که ابتدا شدت بیماری توسط چشم پزشک تشخیص داده می‌شود و سپس درمان متناسب با آن شروع می‌شود. در طی درمان بهتر است صبور باشید. دستورات دارویی و روش‌های درمان را دنبال کنید و با معاینات دوره ایی منظم به سمت بهبودی پیش بروید.